Opublikowane przez
Cyganeria to tytuł uwielbiany przez wrocławską publiczność. Obecna realizacja grana jest już od 28 lat! Dziś w naszym cyklu historycznym kilka słów poświęcimy poprzednim inscenizacjom jakie po II wojnie światowej wystawiono na scenie teatru operowego przy ulicy Świdnickiej. Do lektury o poprzednich próbach wystawienia dzieła Pucciniego niech zachęci cytat z artykułu Ryszarda Bukowskiego: „Opera Wrocławska po raz nie wiem już który inscenizuje Cyganerię i każde kolejne odrodzenie jest witane z dużym aplauzem”[1].
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 26.07.1952; na zdjęciu od lewej: Rudolf – Ludwik Mika, Colline – Roman Wasilewski, Schaunard – Eugeniusz Stawierski, Marceli – Aleksander Majewski; fot. Zdzisław Mozer
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 26.07.1952; na zdjęciu od lewej: Musetta – Alicja Dankowska, Alcindoro – Kazimierz Król, Marceli – Aleksander Majewski, Mimi – Donata Gołkowska, Rudolf – Ludwik Mika, Schaunard – Eugeniusz Stawierski, Colline – Roman Wasilewski; fot. Zdzisław Mozer
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 26.07.1952; na zdjęciu od lewej: Mimi – Weronika Pelczar, Musetta – Krystyna Janroz, Rudolf – Jerzy Bekierski, Colline – Henryk Łukaszek, Schaunard – Stanisław Szuflet, Marceli – Jan Romejko; fot. Zdzisław Mozer
Po raz pierwszy wrocławianie obejrzeli Cyganerię dopiero w 1952 r. Przygotowania do tej opery trwały zaledwie 5 tygodni! Za reżyserię spektaklu odpowiadał wzmiankowany już pierwszy dyrektor Opery Wrocławskiej Stanisław Drabik, z którym współpracował Jan Popiel, o ich pomysłach scenicznych pisano: „W pierwszych dwóch aktach scena aż kipiała od beztroskiej radości: wesołe żarty artystów w mansardzie były prawdziwe i niewymuszone, zabawa ludu paryskiego przed kawiarenką Momus w Dzielnicy Łacińskiej miała w sobie temperament i swobodę ludowego karnawału. Tym większe wrażenie wywoływała smutna opowieść Rudolfa w trzecim akcie, tym bardziej wzruszała śmierć Mimi w finale opery”[2]. Za opracowanie scenografii, która doskonale oddawała atmosferę zaułków Paryża odpowiadał Stanisław Jarodzki. „Umieszczona nad dachami mansarda stanowiła bardzo dobrą oprawę dla przygód gromadki artystycznej cyganerii, przysłonięta lekka mgiełką dekoracja III aktu stwarzała nastrój smutnego zimowego poranka, zaułek Dzielnicy Łacińskiej kapał się w wesołych barwach”[3]. W ówczesnej prasie doceniono poziom wokalny śpiewaków wcielających się w kwartet młodych przyjaciół: Ludwika Mikę („był swobodny w scenach żartów i głęboko wzruszał w scenie śmierci Mimi”), Aleksandra Majewskiego („świetny głosowo”), Romana Wasilewskiego („pełen filozoficznego spokoju”) i Eugeniusza Stawierskiego[4]. W partii Mimi występowała Donata Gołkowska, a temperamentną Musettę grała Alicja Dankowska. Łącznie przez trzy lata grania spektakli zaprezentowano aż 67 przedstawień tej inscenizacji.
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 25.05.1974; na zdjęciu od lewej: Alcindor – Krzysztof Sitarski, Musetta – Krystyna Tyburowska; fot. L. Janaszak
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 25.05.1974; na zdjęciu od lewej: Marceli – Tadeusz Prochowski, Collin – Jerzy Kulczycki, Mimi – Maria Łukasik, Rudolf – Janusz Zipser, Schaunard – Stanisław Jura; fot. L. Janaszak
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 25.05.1974; na zdjęciu od lewej: Alcindor – Włodzimierz Tyszler, Musetta – Krystyna Tyburowska, Collin – Mieczysław Hautz, Schaunard – Stanisław Stojek, Mimi – Agata Młynarska, Rudolf – Franciszek Przestrzelski; fot. L. Janaszak
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 25.05.1974; na zdjęciu od lewej: Mimi – Maria Łukasik, Rudolf – Janusz Zipser; fot. L. Janaszak
Kolejną realizację przygotowano w 1974 r. Reżyserem spektaklu był Bolesław Jankowski, który jak pisano w ówczesnej prasie z powodzeniem na scenie oddał atmosferę beztroskiej paryskiej bohemy. Za kierownictwo muzyczne odpowiadała Zofia Urbanyi-Świrska. Scenografię na podstawie rysunków Kazimierza Gaca, który zmarł nie dokończając projektu przygotował duet realizatorów: Zbigniew Paśko i Arnold Szymański. Kostiumy Zofii Wierchowicz jakie wykorzystano w spektaklu zostały sprowadzone na potrzeby premiery z Teatru Wielkiego w Warszawie. Na premierze melomanów szczególnie zachwyciła para solistów Maria Łukasik i Janusz Zipser wykonująca partie Mimi i Rodolfo. W recenzjach o przedstawieniu pisano: „Realizacja Cyganerii przez zespół wrocławski nie odbiega w zasadniczy sposób od tradycji wykonawczej. Silniej zaakcentowano tu jednak ten element dramatyczny, który w innych inscenizacjach na ogół bywał pomijany. Charakterystyczna, najwyraźniejsza właśnie w Cyganerii krańcowo zróżnicowana zmienność nastrojów we wrocławskim spektaklu stanowiła istotny składnik dzieła”[5]. Ta wersja historii czworga przyjaciół z paryskiej bohemy grana była przez trzy lata do 1977 r.
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 11.04.1980; na zdjęciu na górze od lewej: Rudolf – Robert Woronecki, Mimi – Maria Łukasik, Marceli – Janusz Wolny, na dole od prawej: Musetta – Urszula Hołubowska, Alcindoro – Włodzimierz Tyszler, oraz artyści Chóru Opery Wrocławskiej; fot. Maria Behrendt
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 11.04.1980; na zdjęciu na pierwszym planie: Alcindoro – Włodzimierz Tyszler, Musetta – Urszula Hołubowska; fot. Maria Behrendt
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 11.04.1980; na zdjęciu: Mimi – Agata Młynarska, Rudolf – Józef Przestrzelski ; fot. Maria Behrendt
Giacomo Puccini – Cyganeria, premiera: 11.04.1980; na zdjęciu na górze od lewej: Marceli – Tadeusz Prochowski, Colline – Antoni Bogucki Schaunard – Stanisław Jura, na dole od lewej: Alcindoro – Krzysztof Sitarski, Musetta – Urszula Sułkońska oraz artyści Chóru Opery Wrocławskiej; fot. Maria Behrendt
Następna premiera Cyganerii odbyła się 11 kwietnia 1980 r. reżyserem spektaklu był Frank de Quell, którego realizacje operowe oglądali widzowie La Scali, oraz teatrów w Rzymie, Wenecji, Neapolu, Rio de Janeiro i Madrytu. Dekoracje przygotował Arnold Szymański („bardzo dobrze utrzymane w atmosferze poszczególnych odsłon, a zarazem bardzo funkcjonalne”[6]). Jeśli chodzi o obsadę szczególnie zachwycająca w tej inscenizacji była Agata Młynarska występująca w roli Mimi. Oczarowany kunsztem solistki Ryszard Bukowski w popremierowym artykule napisał „Jestem zdumiony, jej rozwojem, coraz to swobodniejszym operowaniem głosem, coraz naturalniejszym prowadzeniem dialogu i wprowadzaniem gestu. Wydaje się, że Mimi Młynarskiej powinna być zapisana w złotej księdze wydarzeń naszej sceny operowej”[7]. Kierownikiem muzycznym spektakli był Robert Satanowski, który jak pisano „wydobył bardzo wiele z partytury i, co najważniejsze, poszedł wyraźnie w kierunku upłynnienia i uelastycznienia frazy”[8]. Przedstawienia w tej odsłonie historii paryskiej bohemy na afiszu gościły aż przez 5 lat. Łącznie odbyło się 56 spektakli.
Kolejna realizacja to już dobrze znana naszej publiczności Cyganeria w reżyserii Waldemara Zawodzińskiego, która wystawiana jest już na naszej scenie od 1996 r.
[1] Ryszard Bukowski, Nowa realizacja „Cyganerii”, „Wiadomości”, 8.05.1980
[2] Kalina Horecka, „Cyganeria” w Operze Wrocławskiej, „Słowo Polskie”, 30.07.1952
[3] ibidem
[4] Ibidem
[5] Walentyna Węgrzyn, „Cyganeria” w Operze Wrocławskiej, „Gazeta Robotnicza” 21.06.1974
[6] R. Bukowski, op. cit.
[7] ibidem
[8] ibidem