Opublikowane przez
O czym mogli dawniej przeczytać wrocławscy melomani i miłośnicy opery, wybierając się na spektakle? Gdzie możemy zapoznać się z opiniami miejscowych krytyków? Przyjrzyjmy się najważniejszym tytułom prasowym, które dostarczają nam nieocenionej, szczegółowej i różnorodnej wiedzy o interesujących nas wydarzeniach. To właśnie z czasopism możemy dowiedzieć się jak publiczność przyjmowała kolejne produkcje, które spektakle robiły furorę, a które szybko schodziły z afisza. Jak przyjmowano w mieście i w teatrze wielkie europejskie gwiazdy, przyjeżdżające na gościnne spektakle czy koncerty.
Naszą opowieść rozpoczniemy od ogólnej, powszechnej prasy lokalnej. Rzecz jasna, nie wymienimy tutaj wszystkich tytułów, ukazujących się na przestrzeni czasu. Katalog czasopism śląskich znajdujących się w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu obejmuje ponad 1700 tytułów periodyków przed- i powojennych [1]. Skoncentrujmy się jedynie na kilku najważniejszych, ukazujących się do 1945 roku. Już w I poł. XVIII w. mieszkańcy miasta mogli śledzić krótkie relacje ze spektakli realizowanych przez zespół opery włoskiej (lata 1725-1732) na łamach jednej z najstarszych gazet – „Schlesischer Nouvellen-Courier”. Najczęściej wykorzystywane przez badaczy tytuły prasowe to pozycje o długiej tradycji: „Schlesische Zeitung” (wcześniej jako „Schlesische Privilegirte Zeitung”, lata 1742-1945), „Schlesische Provinzialblätter” (lata 1785-1849, później kilkuletnia kontynuacja) i „Breslauer Zeitung” (1820-1945). Publikowano w nich sprawozdania repertuarowe, opisy ważniejszych premier, a z czasem dorobiły się własnych, bogatych tradycji recenzenckich. W mieście ukazywały się także specjalne tytuły poświęcone kulturze i sztuce, jak np. „Schlesische Theater- und Musik-Woche” czy „Schlesische Monatshefte” (oba w I poł. XX w.). W nich wrocławianie mogli przeczytać znaleźć szersze artykuły problemowe, jak i komunikaty z bieżącej działalności instytucji artystycznych.
Najbardziej interesujące są dla nas wrocławskie czasopisma poświęcone wyłączenie tematyce teatralno-operowej, a z czasem tylko operowej. Dziś przedstawimy Państwu dwa tytuły. Pierwszy z nich to gazeta zatytułowana „Breslauer Theater-Zeitung”, która ukazywała się później także m.in. pod tytułem „Breslauer Figaro”. Redaktorem i wydawcą tego tytuły był Hermann Michaelson, spod którego pióra wyszła także większość publikowanych tam artykułów. Pozycja ukazywała się przez 15 lat (1830-1845) z częstotliwością około dwóch-trzech razy w tygodniu. Zawierała informacje z życia teatralnego i operowego różnych ośrodków europejskich oraz teksty dotyczące bieżącej działalności Teatru Miejskiego we Wrocławiu – aktualny repertuar, ważne wydarzenia, sprawy organizacyjne, ciekawostki. Większość numerów tego czasopisma dostępna jest w formie cyfrowej: https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/45373/edition/47792#structure.
Już w XX wieku przez kilka sezonów wydawano czasopismo „Die Oper. Blätter des Breslauer Stadttheaters” (od sezonu 1926/1927). Ukazywało się w odstępach 2-3 tygodniowych i opowiadało nie tylko o bieżących wydarzeniach teatralnych, ale także szerzej podejmowało zagadnienia muzyki scenicznej, prezentując np. portrety najsłynniejszych twórców czy wybrane tematy z dziejów opery i baletu. Lektura tej gazety może być gratką nie tylko dla zainteresowanych przedwojenną działalnością naszej opery – znajdziemy w niej m.in. liczne fotosy postaci związanych ze sceną – śpiewaków, reżyserów, dyrygentów czy zdjęcia ze spektakli operowych. Usatysfakcjonowani będą też miłośnicy dawnej, przedwojennej reklamy – ogłaszało się tam wiele wrocławskich firm, zwłaszcza związanych z branżą artystyczną czy rozrywkową. Wybrane numery czasopisma „Die Oper” znajdują się w skanach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/286385/edition/270911#structure. Wśród periodyków śląskich znajdziemy jeszcze inne tytuły teatralne, charakteryzowały się one jednak niewielkim zasięgiem i jedynie epizodyczną działalnością.
W poprzednim i tym artykule przedstawiliśmy najważniejsze publikacje i tytuły prasowe. Kolejne będziemy przytaczać w poszczególnych opowieściach. Dlaczego w ogóle wspominamy o monografiach i czasopismach? Zdajemy sobie sprawę, że zarówno prace naukowe, jak i nasze opowieści nie wyczerpią tematów związanych z wrocławską sceną. Prace oraz czasopisma, które wymieniliśmy znajdą Państwo choćby w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Może chcielibyście do nich sięgnąć, pogłębić interesujące Was kwestie? Zapraszamy do lektury i do odwiedzenia naszego bloga ponownie. W kolejnym wpisie opowiemy o działalności twórcy Wolnego strzelca jako kapelmistrza teatru we Wrocławiu. W przygotowaniu także opowieść o innych ważnych źródłach – programach, afiszach i plakatach operowych.
[1] Kompletny wykaz tytułów czasopism śląskich znajduje się w katalogu sporządzonym przez Jadwigę Ignatowicz (Katalog czasopism śląskich, [maszynopis], t.1-2, Wrocław 1960). Wiele z tych tytułów zostało zeskanowanych i znajduje się w zbiorach Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz innych krajowych, a także częściowo zagranicznych repozytoriach cyfrowych.