Wrocławskie realizacje „Nabucca” Giuseppe Verdiego cz. 1 – odwołana premiera i inscenizacja odłożona na 23 lata.

NABUCCO W BRESLAU

Giuseppe Verdi był jednym z najchętniej słuchanych kompozytorów w Stadttheater Breslau – poprzedniku Opery Wrocławskiej. Już w 1847 r. – pięć lat po wystawieniu w mediolańskiej La Scali – nad Odrą po raz pierwszy zrealizowano Nabucco. Dzieło włoskiego mistrza zaprezentowano tutejszej publiczności pod tytułem Nebucadnezar. Niestety, ta pierwsza inscenizacja szybko zeszła z afisza, ale przetarła muzyczne szlaki dla innych, już cieplej przyjętych, utworów Giuseppe Verdiego. Były to: goszczący w repertuarze przez wiele lat Trubadur, doceniany Ernani (oba spektakle przygotowano w 1858 r.) i rok później zaprezentowane Rigoletto, popularna przez wiele lat Traviata (w której wystąpiła gościnnie Désirée Artôt w 1869 r.), Bal maskowy z 1873 r., wywołująca zachwyt melomanów Aida z 1877 r., a w późniejszym czasie Otello z 1894 r. (który podobnie jak Nabucco nie zdobył serc widzów) oraz Falstaff wystawiony po raz pierwszy w 1900 r. 

Temistocle Solera twórca libertta Nabucco

Okładka libretta Nabucco z 1852 r.

Giuseppina Strepponi odtwórczyni roli Abigail podczas prapremierowego spektaklu Nabucco Giuseppe Verdiego 9 marca 1842 r. w Mediolańskiej La Scali, druga żona kompozytora

NIEWYSTAWIONA PREMIERA

Wśród czterech premier sezonu artystycznego 1966/1967 Opera Wrocławska zapowiedziała przygotowanie niegranego w powojennej Polsce dzieła Verdiego – Nabucco. Za reżyserię odpowiadała Danuta Baduszkowa, kierownictwo muzyczne nad zapomnianym dziełem włoskiego mistrza objął Jan Marynowski, a scenografię przygotowała Zofia Wierchowicz. Inscenizacja Nabucca miała zostać wystawiona po polsku, dlatego całkiem nowe tłumaczenie sporządził Tadeusz Zasadny, na wyłączny użytek Opery Wrocławskiej. Intensywne prace nad operą Verdiego rozpoczęły się już wiosną. Ukończone przedstawienie nigdy jednak nie zostało zaprezentowane widowni. Zdecydowała o tym skomplikowana sytuacja na scenie międzynarodowej. Wybuch wojny sześciodniowej pomiędzy Izraelem i krajami arabskimi, a później przytłaczające zwycięstwo państwa żydowskiego sprawiło, że sprzymierzone z krajami arabskimi państwa socjalistyczne, w tym Polska, zerwały z nim stosunki dyplomatyczne. W obliczu tej napiętej sytuacji władze uznały, że dzieło o niewoli babilońskiej, gdzie uwięzieni Żydzi śpiewają słynny chór Va pensiero nie może być zaprezentowane przed publicznością. Jan Marynowski wspominał atmosferę z ostatniej próby, która odbyła się 29 czerwca: „Pamiętam taki dzień kiedy nikomu nic się nie chciało. Wszyscy czuliśmy, że trud nasz jest nadaremny. Orkiestra była sparaliżowana i cały zespół na scenie poruszał się jak we mgle”. Pierwszą powojenną realizację Nabucca wystawiono dopiero w 1983 r. w Operze Śląskiej w Bytomiu, a Wrocław na swoje przedstawienie musiał jeszcze poczekać.

Danuta Baduszkowa – reżyserka niewystawionej premiery Nabucca, która miała zostać pokazana widzom w lipcu 1967 r. fot. z materiałów: https://encyklopediateatru.pl

Repertuary z lipca 1967 r. zamieszczane w prasie po lewej jeszcze z informacją o premierze Nabucco

PREMIERA Z 23-LETNIM POŚLIZGIEM

W pierwszym sezonie swojej pracy za sterami Opery Wrocławskiej dyrektor Sławomir Pietras powrócił do pomysłu inscenizacji historii babilońskiego władcy Nabuchodonozora. W nowo przygotowanej wersji wrocławski zespół wystawił przedstawienie po raz pierwszy 29 kwietnia 1990 r. Za reżyserię odpowiadał Marek Okopiński, a za scenografię Marian Kołodziej. Od strony muzycznej pracą nad spektaklem kierował José Maria Florêncio Junior. Fundamentalne dla tej opery partie chóralne opracowali Małgorzata Orawska i Edmund Kajdasz. Warto wspomnieć, że przy tej realizacji chórzystów Opery Wrocławskiej wspomogli artyści Cantores Minores Wratislavienses. Wysiłki obu zespołów były docenione przez wrocławską publiczność, która często domagała się bisów słynnego Va pensiero. Jeżeli chodzi o solistów, to melomanów w tej produkcji urzekała szczególnie Aleksandra Lemiszka. Maria Magdalena Janowska pisała o jej kreacji scenicznej: „Piękny głos, duża muzykalność. Nie zdziwiłabym się, gdyby Abigaille okazała się jej życiową rolą”. Aplauz należał się również wykonawczyni partii Feneny – Marii Łukasik, która, jak opisywała Janowska, „szczególnie pięknie zaśpiewała ostatnią arię”. Podczas premierowego wieczoru w roli tytułowej wystąpił Maciej Krzysztyniak, w postać Ismaela wcielał się Kazimierz Myrlak, a partię wielkiego kapłana Zachariasza gościnnie wykonał Włodzimierz Zalewski.

Giuseppe Verdi – Nabucco; premiera: 29.04,1.05.1990; na zdjęciu: scena zbiorowa: Fenena – Barbara Krahel, Ismael – Janusz Zipser, Anna – Ewa Czermak, Zachariasz – Tomasz Fitas, Abigaille – Ewa Kraśkiewicz; W głębi:  Abdallo – Janusz Kujanek, Nabucco – Tadeusz Prochowski, Sacerdote – Stanisław Jura oraz artyści Chóru Opery Wrocławskiej i Chóru Cantores Minores Wratislaviensis; fotografia: Stanisław Rzeszowski

Giuseppe Verdi – Nabucco; premiera: 29.04,1.05.1990; na zdjęciu: scena zbiorowa, w głębi w środku: Fenena – Barbara Krahel, Zachariasz – Tomasz Fitas oraz artyści Chóru Opery Wrocławskiej i Chóru Cantores Minores Wratislaviensis; fotografia: Stanisław Rzeszowski

Giuseppe Verdi – Nabucco; premiera: 29.04,1.05.1990; na zdjęciu: scena zbiorowa: Ismael – Kazimierz Myrlak, Zachariasz – Włodzimierz Zalewski, Fenena – Maria Łukasik, Nabucco – Maciej Krzysztyniak; fotografia: Stanisław Rzeszowski

Giuseppe Verdi – Nabucco; premiera: 29.04,1.05.1990; na zdjęciu: scena zbiorowa, na środku: Abigaille – Aleksandra Lemiszka, Sacredote – Antoni Bogucki oraz artyści Chóru Opery Wrocławskiej i Chóru Cantores Minores Wratislaviensis; fotografia: Maria Behrendt

Giuseppe Verdi – Nabucco; premiera: 29.04,1.05.1990; na zdjęciu: Abigaille – Aleksandra Lemiszka; fotografia: Maria Behrendt

Giuseppe Verdi – Nabucco; premiera: 29.04,1.05.1990; na zdjęciu: scena zbiorowa, na I planie od lewej: Fenena – Maria Łukasik, Nabucco – Maciej Krzysztyniak; na II planie od lewej: Ismael – Kazimierz Myrlak, Zachariasz – Włodzimierz Zalewski oraz artyści Chóru Opery Wrocławskiej i Chóru Cantores Minores Wratislaviensis; fotografia: Stanisław Rzeszowski

PIERWSZA WROCŁAWSKA REALIZACJA NABUCCA OBJEŻDŻA EUROPĘ

Marek Okopiński i Marian Kołodziej już wcześniej wspólnie przygotowali łódzką premierę Nabucca. Obie inscenizacje początkowo były przygotowywane z myślą o występach zagranicznych. Podczas artystycznych podróży miały być łączone monumentalne dekoracje i chóry z obu operowych ośrodków. Co ciekawe, wrocławscy chórzyści swoje umiejętności pokazali już w marcu 1990 r., jeszcze przed premierą tej opery Verdiego w teatrze przy Świdnickiej, na występie we Francji. Rozbudowaną wersję pełnego rozmachu widowiska, będącego efektem pracy obu polskich teatrów operowych, w lipcu 1991 r. oglądali widzowie na tournée w Belgii i Niemczech. Do tych krajów wrocławskie Nabucco wracało wielokrotnie w późniejszych latach. W październiku następnego roku wrocławski zespół operowy pokazał swoją odsłonę historii o babilońskiej niewoli podczas trasy zagranicznej obejmującej Francję i Szwajcarię. W trakcie letniej przerwy między sezonami w 1995 r. wrocławscy artyści wystąpili w Belgii oraz na dwóch festiwalach: 13. Letnim Festiwalu Operowym w Xanten i Luksemburskim Festival de Wiltz. Na piękną scenę w parku archeologicznym w Xanten realizacja Nabucca wróciła jeszcze raz w roku 1997. W Niemczech bardzo ceniono tę inscenizację. Prezentowano ją każdego roku podczas licznych tournée, począwszy od wspomnianego występu w 1991 r., aż do prezentacji tego tytułu po raz ostatni w tej odsłonie pod koniec 1997 r. W 1998 r. – po raz pierwszy – zespół Opery Wrocławskiej miał okazję wystąpić na Wyspach Brytyjskich w trakcie ogromnej trasy z dwoma verdiowskimi przedstawieniami: Traviatą i oczywiście Nabucco. W tym samym roku oraz w następnym spektakl Okopińskiego i Kołodzieja zagrano w dwóch belgijskich miastach – w 1998 r. w Hasselt, a w 1999 r. w Ostendzie.

Okładka programu 15. Letniego Festiwalu Operowego w Xanten, gdzie wrocławskie Nabucco grano 25 i 26 czerwca 1997 r.

Druk informacyjny z występu Zespołu Opery Wrocławskiej podczas tournée w Anglii ze spektaklem Nabucco 26 marca 1998 r. w teatrze w Llandudno

Wybrana bibliografia:

• Zduniak Maria, Dzieje teatru operowego we Wrocławiu (1841-1944), [w:] 160 lat Gmachu Opery i 55 lat polskiej sceny operowej we Wrocławiu, [pod red.] K. Kościukiewicz, E. Sąsiadek, Wrocław 2002. 
• Sittenfeld Ludwig, Geschichte des Breslauer Theaters von 1841 bis 1900, Breslau 1909.
• Mencel Janusz, Nabuchodonozor w okowach polityki. Wznowiliśmy próby po 23 latach [w:] Program spektaklu Nabucco Giuseppe Verdi 1990, [pod. red.] Janusz Mencel, Wrocław 1990.
• Janowska Maria Magdalena, Moda na „Nabucco”, „Wieczór Wrocławia”, 7.05.1990.

Grafiki w pierwszej części tekstu pochodzą z zasobów Wikimedia, pozostałe wykorzystane materiały, jeżeli nie zostało zaznaczone inaczej pochodzą z zasobów Archiwum Opery Wrocławskiej.