Opublikowane przez
Dziś na naszym blogu przypominamy premiery Opery Wrocławskiej, które zrealizowano do muzyki wybitnego kompozytora Zygmunta Krauzego.
Zygmunt Krauze – Gwiazda, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Gwiazda – Jolanta Żmurko i artystki Chóru Opery Wrocławskiej fot. Marek Grotowski
Pierwszy raz muzykę tego znanego polskiego twórcy wrocławska publiczność usłyszała w teatrze operowym przy ulicy Świdnickiej 12 czerwca 1994 r., wówczas odbyła się premiera opery Gwiazda. Libretto napisane do tego utworu przez samego Zygmunta Krauzego było oparte na sztuce Helmuta Kajzara. Rozpisał on je na dwa soprany, orkiestrę, chór i balet. W realizacji Opery Wrocławskiej pomimo obecności aż dwóch solistek nadal starano się utrzymać pierwotny charakter i atmosferę teatralnego pierwowzoru, który był grany w formie klasycznego monodramu z jedną, wiodącą w fabule, postacią. Gwiazda opowiada historię sławnej śpiewaczki, która dożywa w samotności swych dni i wspomina swoją nietuzinkową przeszłość.
Zygmunt Krauze – Gwiazda, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Gwiazda – Elżbieta Kaczmarzyk, fot. Marek Grotowski
Artur Bielecki o głównych wykonawczyniach w przedstawieniu pisał: „W przedstawieniu bardzo udaną kreację stworzyła Jolanta Żmurko, która udźwignęła ciężar bycia Gwiazdą i zademonstrowała także duże umiejętności aktorskie. Równie korzystnie zaprezentowała się druga postać Gwiazdy, czyli Elżbieta Kaczmarzyk, artystka, która w zeszłym roku ukończyła studia muzyczne we Wrocławiu”[1].
Zygmunt Krauze – Gwiazda, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Gwiazda – Jolanta Żmurko i artystki Chóru Opery Wrocławskiej fot. Marek Grotowski
Muzyka Zygmunta Krauzego w spektaklu była nowoczesna, ale przystępna. Doskonale ilustrowała tęsknoty, melancholię i poczucie straty, które towarzyszą artystce. Oryginalne kompozycje płynnie łączyły się z muzycznymi cytatami, które szczególnie mocno wybrzmiewały w kulminacyjnej scenie, w której Gwiazda odchodzi ku śmierci.
Zygmunt Krauze – Gwiazda, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Gwiazda – Elżbieta Kaczmarzyk i artystki Chóru Opery Wrocławskiej fot. Marek Grotowski
Reżyserem spektaklu był Stefan Szlachtycz, scenografię i kostiumy opracowała Małgorzata Słoniowska a ruch sceniczny przygotowała Ewelina Sojecka. Wspierający solistki chór przygotowali Ewa Grygar i Stanisław Rybarczyk.
Zygmunt Krauze – Gwiazda, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Gwiazda I – Jolanta Żmurko i Gwiazda II – Elżbieta Kaczmarzyk fot. Marek Grotowski
W 1995 r. spektakl operowy Gwiazda został nagrany przez Telewizję Polską. W rolach głównych znów zagrały Jolanta Żmurko i Elżbieta Kaczmarzyk oraz zespół Opery Wrocławskiej.
****
Zygmunt Krauze – Pułapka, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Max – Jacek Jaskuła, Greta – Katarzyna Haras, fot. Marek Grotowski
W ramach obchodów roku Tadeusza Różewicza i 90-leciu urodzin sławnego pisarza w grudniu 2011 r. we wrocławskim teatrze operowym znów postanowiono sięgnąć po muzykę Zygmunta Krauzego. Publiczność mogła wówczas zobaczyć realizację Pułapki. Światowa prapremiera utworu odbyła się 17 grudnia 2011 r. Libretto zostało napisane wspólnie przez Zygmunta Krauzego i Grzegorza Jarzynę oparto je na tekście znanego dramatu wrocławskiego literata.
Zygmunt Krauze – Pułapka, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Felicja – Joanna Moskowicz, Franz – Mariusz Godlewski, fot. Marek Grotowski
Spektakl wyreżyserowała Ewelina Pietrowiak, która wcześniej realizowała już we Wrocławiu opery współczesne Jutro Tadeusza Bairda i Matkę czarnoskrzydłych snów Hanny Kulenty. Kierownictwo muzyczne nad inscenizacją objął Tomasz Szreder. Kostiumy zaprojektowała Małgorzata Słoniowska, a ruch sceniczny opracowała Bożena Klimczak. Chór przygotowała Anna Grabowska-Borys.
Zygmunt Krauze – Pułapka, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: scena zbiorowa, fot. Marek Grotowski
Przedstawiona w inscenizacji historia była inspirowana życiem i twórczością Franza Kafki. Stanowiła ona metaforę życia, w którym uwikłana jednostka sama narzuca sobie kolejne ograniczenia, w końcu zamykając się w lęku i samotności.
Zygmunt Krauze – Pułapka, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Ojciec -Wiktor Gorelikow, Franz jako dziecko – Marek Łykowski, fot. Marek Grotowski
W pierwszym spektaklu premierowym rolę Franza zagrał Mariusz Godlewski, w rodziców wcielali się Wiktor Gorelikow i Barbara Bagińska (w drugim przedstawieniu w partii Matki występowała Elżbieta Kaczmarzyk-Janczak). Pozostałe postacie kreowali m.in. Aleksandra Kubas (Otla), Jacek Jaskuła (Max), Joanna Moskowicz (Felicja), Katarzyna Haras (Greta), Dorota Dutkowska (podwójna rola Józi i Szewcowej) i Edward Kulczyk (Szewc).
Zygmunt Krauze – Pułapka, premiera: 12.06.1994 r. Na zdjęciu: Ottla – Aleksandra Kubas, Matka – Barbara Bagińska, Valli – Małgorzata Węgrzyn-Krzyżosiak, Elli – Joanna Marszałek, fot. Marek Grotowski
O warstwie muzycznej i plastycznej dzieła Bronisław Tumiłowicz pisał: „Muzyka uwydatnia mroczne stany psychiczne bohatera, a na scenie ukazują się jego obsesje senne i rzeczywiste. Wizualnie jesteśmy w latach 20., muzycznie – dużo później, choć mamy tutaj stylizowany marsz, kołysankę i fokstrota. W orkiestrze pojawia się też akordeon, rozstrojone pianino, fortepian i taśma z nagraniami strun fortepianu, co świadczy o zamiłowaniu kompozytora do tego instrumentu”[2].
****
1 października 2019 r. do repertuaru Opery Wrocławskiej dołączyło kolejne przedstawienie z muzyką Zygmunta Krauzego: Yemaya – Królowa mórz. Dzieło to powstało specjalnie na zamówienie Opery Wrocławskiej.
Zygmunt Krauze – Yemaya – Królowa mórz, premiera: 1.10.2019 r. Na zdjęciu: scena zbiorowa – Chór Dziecięcy Opery Wrocławskiej, fot. Marta Ankiersztejn-Węgier
Autorka libretta – Małgorzata Sikorska-Miszczuk, opowiada w nim historię Omara – wrażliwego chłopca samotnie wychowywanego przez Ojca. Rodzic nie może zaakceptować delikatnej natury dziecka, które przyjaźni szuka wśród otaczających go przedmiotów i kwiatów. Ich już trudna relacja jest wystawiona na próbę, gdy do miejsca, w którym mieszkają dociera wojna. Podczas morskiej ucieczki, z ogarniętego walkami miasta, chłopiec zostaje zmyty z pokładu statku i trafia do baśniowej podwodnej krainy tytułowej Królowej Yemayi, która daje mu schronienie wśród przyjaznych morskich stworzeń. Dopiero w obliczu straty ukochanego syna Ojciec pozwala sobie na pokazanie prawdziwych uczuć. Przedstawiona historia jednoznacznie odwołuje się do współczesnej sytuacji na bliskim wschodzie i kryzysu uchodźczego, ale przedstawiona jest w sposób przystępny i jako metafora nie tylko trafia do najmłodszych widzów, ale również towarzyszących im dorosłych.
Zygmunt Krauze – Yemaya – Królowa mórz, premiera: 1.10.2019 r. Na zdjęciu: Omar – Helena Czech, Ojciec Omara – Tomasz Rudnicki, fot. Marta Ankiersztejn-Węgier
Muzykę Kauzego analizowała w „Ruchu Muzycznym” Justyna Rudnicka: „charakterystyczny ryt operowego stylu kompozytora został delikatnie wyczyszczony i poddany upraszczającej translacji. Pojawiają się więc w partiach wokalnych (przede wszystkim ojca i Omara) krótkie, szeroko rozpięte motywy rozczłonkowane za pomocą licznych pauz. Zygmunt Krauze zestawia je z melodyjnymi, a nawet lirycznymi fragmentami (szczególnie w partii Yemayi), które z powodzeniem mogłyby znaleźć się w musicalu. Tak jak we wcześniejszej Pułapce, korzysta z silnie zrytmizowanych form tanecznych. Tutaj nie zostają one jednak (a szkoda) przybrudzone harmonicznymi nieczystościami. Kompozytor swoim zwyczajem bawi się słowami, wypełniając je muzyką kontrastującą z ich znaczeniem”[3].
Zygmunt Krauze – Yemaya – Królowa mórz, premiera: 1.10.2019 r. Na zdjęciu: Rekin Gogo – Jakub Michalski oraz artyści Chóru i Baletu Opery Wrocławskiej fot. Marta Ankiersztejn-Węgier
Reżyserką spektaklu jest Hanna Marasz, scenografię opracowała Matylda Kotlińska, zaś kostiumy Anna Sekuła. Choreografię przygotował Łukasz Ożga. Orkiestrą podczas spektakli premierowych dyrygował Adam Banaszak, a kierownictwo muzyczne sprawował Marcin Nałęcz-Niesiołowski.
Zygmunt Krauze – Yemaya – Królowa mórz, premiera: 1.10.2019 r. Na zdjęciu: scena zbiorowa, fot. Marta Ankiersztejn-Węgier
W przedstawieniu w rolę Omara wcielała się Helena Czech, Oskar Gomółka i Tymoteusz Gaura, partię Ojca wykonywali Jacek Jaskuła i Tomasz Rudnicki. Tytułową rolę Królowej Yemayi podczas premierowych przedstawień wykonywały Bożena Bujnicka i Maria Rozynek-Banaszak. Mieszkańców podwodnego świata: Rekina Gogo – zagrali Bartłomiej Kłos i Jakub Michalski, a rozśpiewaną Mantę – zagrały Barbara Bagińska i Dorota Dutkowska.
Spektakl Yemaya – Królowa mórz został też zarejestrowany przez TVP Kultura i wyemitowany na antenie 19 stycznia 2020 r.
[1] Artur Bielecki, Wrocławska „Gwiazda” Zygmunta Krauzego, „Gazeta Dolnośląska”, 17.06.1994.
[2] Bronisław Tumiłowicz, Kafka śpiewa, „Przegląd”, 22.01.2012.
[3] Justyna Rudnicka, Nie tylko dla najmłodszych, „Ruch ,muzyczny”, 21.11.2019.